door Iris de Veer

If you wanna beat them, eat them

Het is geen seizoen om te bbqen, maar er is wel iets om te grillen. Op ons complex is een  vreemde indringer gesignaleerd: de Amerikaanse rivierkreeft. Nou zien we normaal gesproken graag gasten op ons complex, maar deze gast is echt ongewenst. Hij is zelfs  ware plaag. Het beest vreet sloten kaal waardoor planten en ander leven verdwijnen. Bovendien veroorzaakt hij schade: hij/zij graaft holletjes in de oevers van sloten. Gelukkig zijn ze lekker, ze kunnen goed op de BBQ, maar ook van de winter  thuis in een pannetje is hij niet te versmaden. Zie het recept aan het einde van dit artikel.

Tippelen
In Nederland komen verschillende soorten uitheemse rivierkreeften voor waarvan de meeste afkomstig zijn uit Noord-Amerika. Om die reden worden de verschillende soorten vaak aangeduid met de verzamelnaam ‘Amerikaanse rivierkreeft’. De Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) is niet de meest voorkomende maar wel de bekendste soort van de Amerikaanse rivierkreeften. Deze soort kruipt namelijk uit het water om via land nieuwe leefgebieden te zoeken. Daarom kun je ze zelfs in de binnenstad over straat zien tippelen. Zo vond ik er een midden op mijn grasveld, zeker 10 meter van de sloot. Het zijn ook nog eens aggressieve jongens. Als je bij ze in de buurt komt richten ze vaak dreigend hun scharen op.

Welke soort?
De Rode Amerikaanse rivierkreeft is over zijn hele lichaam en scharen felrood gekleurd zonder vlekken of strepen. Op zijn scharen heeft deze soort rode knobbels. De soorten verschillen sterk in grootte, vorm en kleur. Kijk op deze pagina voor alle rivierkreeften die in Nederland te vinden zijn en de eigenschappen waaraan je ze kunt herkennen. Of download de rivierkreeftwijzer of de online soortzoeker.

De meeste soorten Amerikaanse rivierkreeften worden maximaal 4 jaar oud en ongeveer 12-15 cm lang. De Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeften kan tot 55-60 cm lang worden. De grootte van de rivierkreeften wordt mede bepaald door de kwaliteit van het water waarin ze leven en de hoeveelheid soortgenoten. Meer soortgenoten betekent meer concurrentie waardoor de kreeften minder snel groeien. Rivierkreeften zwemmen niet maar lopen over de bodem waar ze naar eten zoeken. Ze eten voornamelijk insecten, slakken en waterplanten, maar ook viseitjes en hele vissen worden gegeten. De meeste soorten rivierkreeften zijn ’s nachts actief, overdag verschuilen ze zich.

De Europese rivierkreeft is de enige inheemse soort, maar die is in Nederland bijna helemaal verdwenen. De inheemse rivierkreeft houdt namelijk van schoon water, en dat is heel schaars geworden in Nederland.  De rivierkreeften in de bakjes bij Appie worden gekweekt, en dat is niet zo mileuvriendelijk. Het opeten van de Amerikaanse rivierkreeft uit ons water is wel heel goed voor het milieu, omdat de Amerikaanse kreeften onze inheemse planten en dieren opvreet.

Hoe komen we er aan?
Die buitenlandse rivierkreeften zijn in de vorige eeuw op verschillende manieren in Nederland gekomen. De meeste soorten zijn door de aquariumhandel naar Nederland gehaald. Vervolgens zijn ze ontsnapt, door de wc gespoeld, of zelfs expres uitgezet. De Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus) is rond 1959 in verschillende Europese landen uitgezet voor de visserij (omdat onze eigen rivierkreeft toen al steeds minder voorkwam door watervervuiling).

Waar komen rivierkreeften voor?
In de de Randstad is de buitenlandse rivierkreeft echt een plaag geworden. Ze zitten vooral in stil of langzaam stromend water zoals sloten en grachten. Vooral in het Groene Hart zijn het er veel. Per hectare oppervlaktewater wordt wel tot 800 kilo rivierkreeft gevonden. Dat betekent een behoorlijke bbq-maaltijd in onze sloten. Als het te druk wordt in een sloot of gracht of er is te weinig zuurstof gaan de kreeften aan de wandel. Dat kan via water maar soms ook over land zoals de rode Amerikaanse rivierkreeft.

Klik hier voor de Verspreidingskaart Rode Amerikaanse rivierkreeft (Waarneming.nl)

Wat zijn de problemen?
Als hij van schil verandert en jongen krijgt is de rivierkreeft kwetsbaar. Daarom graven ze holen en tunneltjes in oevers. Zo kunnen ze hun jongen beschermen en zelf  schuilen als het droog weer is.  Zo veroorzaken ze schade aan oevers  en dijken. Op lange termijn kunnen die vreemde rivierkreeften het hele ecosysteem veranderen. Rivierkreeften knippen waterplanten weg om ze op te eten of om holen te kunnen graven. Inheemse soorten die zich verschuilen in die planten, of ze opeten of er eieren in leggen worden daar door bedreigd. Bijvoorbeeld allerlei soorten vissen, amfibieën (in stilstaand water), kevers en zelfs om vogels die broeden in die waterplanten. Minder waterplanten betekent ook een grotere kans op het opwoelen van grond waarbij meer voedingsstoffen in het water terechtkomen. Water met veel voedingstoffen wordt troebel. Daardoor komt er minder zonlicht en minder zuurstof in het water. Veel soorten  kunnen daar niet goed tegen en die verdwijnen. Ook groeien er meer algen in en kroos op water met (te) veel voedsel. De (her)groei van waterplanten neemt daardoor af. Dan krijg je minder vis en minder soorten vis. Wij hebben door kroosharken en baggeren net geprobeerd om ons voedselrijke troebele water gezonder te maken. Jaap heeft zelfs waterplanten gekweekt en uitgezet. Hij merkte al dat die op veel plekken waar ze het eerst goed deden nu verdwenen zijn. Voedselrijke sloten komen overigens ook door mest, zowel van de boeren als van onze tuinders.

Met de komst van de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft is ook de kreeftenpest, een soort schimmelziekte meegekomen (gelukkig niet gevaarlijk voor mensen). Zelf heeft hij hier geen last van maar de ziekte is fataal voor onze eigen rivierkreeft (Astacus astacus).

Hoe komen we er af?
Hoe komen we van die vele honderdduizenden kreeften in ons water af? .De Amerikaanse rivierkreeft is niet alleen een plaag, maar ook een delicatesse. In Louisiana wordt het beest op grote schaal gekweekt. De Amerikanen in het Mississippi gebied zijn dol op hun crawfish of crawdaddys zoals ze ook wel genoemd worden. Ook in landen als Zweden is de rivierkreeft een gewild product. De landen die rivierkreeft exporteren, hebben te maken met meer vraag dan aanbod. De oplossing voor de snelle verspreiding van de Amerikaanse rivierkreeft is dan ook om weg te vangen. En ze op te eten. Er hebben zich al beroepsvissers bij het ministerie gemeld die graag op de kreeften willen vissen. Want officieel is het beroepsmatig vangen van rivierkreeften nog stropen. Maar leuk voor ons: als particulier mag je ze vangen en opeten. (wil je de regels precies weten? Kijk dan hier.

Metalen fuiken en plastic vallen
Vissen op rivierkreeft doe je niet met fuiken van touw maar met korven van gevlochten ijzerdraad, zo bleek in de VS. Op deze manier is de opbrengst van rivierkreeft optimaal en de bijvangst van andere vissoorten miniem. De nieuwsgierige kreeft kruipt erin maar een verdwaalde paling kan er weer uit. Dat laatste is belangrijk omdat massale vangst van rivierkreeft niet mag leiden tot het uitsterven van vissoorten. De korven en vallen zijn niet zo duur en hier te verkrijgen https://www.vangkooien.nl/Rivierkreeftenkorf-metaal. Er zijn ook plastic vallen in de handel die je in je tuin zou kunnen zetten  met wat lokmiddel er in zie https://ap.lc/kaHzH

Delicatesse: kreeft uit eigen tuin en sloot
In Zweden en de Verenigde Staten zijn de rivierkreeften een ware delicatesse. Er worden hier regelmatig grote rivierkreeften-feesten gehouden, zogenoemde ‘Crayfish boils’. Hierbij worden rivierkreeften samen met aardappelen, maiskolven, worst en allerlei groenten gaargekookt en op een grote tafel uitgestort . Alle gasten pellen en eten gezamenlijk van de rivierkreeften. Daarnaast zijn er op het internet nog talloze andere mooie recepten te maken van rivierkreeften.

Recept voor rivierkreeft

Voorbereiding

• Als allereerste moet je de verse rivierkreeftjes schoonmaken. Doe bij thuiskomst na het vissen de rivierkreeftjes in een emmer met schoon kraanwater. Ververs dit in de loop van een uurtje een paar keer, zo krijg je de kreeftjes mooi schoon.
• Neem dan een grote pan kokend water + twee bouillonblokjes, en zet een grote bak met ijswater klaar. Doe dan de rivierkreeftjes in één keer in de pan, deksel erop, vuur goed hoog en laat 2 minuten koken.
• Schep de kreeftjes uit de bouillon en doe ze gelijk in het ijswater en laat ze daar ± 10 minuten in staan. Gooi de bouillon niet weg maar gebruik voor een ander gerecht. Daarom is het belangrijk dat je kreeftjes schoon zijn… 😉

Voor het pellen kun je op youtube filmpjes vinden zie je een techniek waardoor je via de staart het darmkanaal kan verwijderen. Dat werkt vooral heel goed bij de grotere kreeftjes! De kleinere kreeftjes kun met een scherp mesje aan de rugkant een heel klein beetje opensnijden en dan voorzichtig het darmkanaal verwijderen.

 

RECEPT: Authentieke Louisiana ‘Crayfish boil’

Bereidingstijd: 40min
Ingrediënten:
Aardappelen
Mais
Uien
Cajunkruiden
Peper en zout
Cayennepeper
Laurierblaadjes
Knoflook

Voor dit recept heb je een diepe (braad)pan nodig om alle kreeften te bedekken met water.

1) Vul de pan voor 1/3 met water en breng aan de kook. Voeg toe: aardappelen, mais, uien, cajunkruiden, zwarte peper, zout, cayennepeper, laurierblaadjes en knoflook.

2) Zet het vuur lager en laat ongeveer tien minuten sidderen, tot de groenten nauwelijks zacht zijn, ongeveer 10 minuten. Proef en voeg naar smaak eventueel meer zout toe.

3) Voeg nu de levende rivierkreeften en de worst toe. Gaar de kreeften 3 tot 4 minuten in  het kokende water met de deksel op de pan. Zodra ze gaar zijn kleuren ze rood.

4) Zet het vuur uit en laat de kreeften nog 10 minuten weken. Hoe langer de kreeften weken, hoe smaakvoller ze worden.

5) Giet af en gooi het vocht weg. Keer het vergiet om en leg alles op tafel of gebruik een grote schaal of bakplaat. Knijp de halve citroenen uit en serveer direct. Eet smakelijk!