Door Iris
Het wordt weer Kerst. Enthousiast kwelen we allemaal weer over donkere nachten en sterren die helverlicht de weg wijzen. Maar dat is verleden tijd voor een groot deel van Nederland, vooral in de Randstad. Dat komt door de lichtvervuiling. Er is zo veel kunstlicht aan ‘s nachts, dat we de sterren nauwelijks kunnen zien en dat de nacht niet donker is. Nou kun je denken, lekker veilig en die sterren zie ik wel op Youtube, maar het effect van gebrek aan donkerte op alle levende wezens is groot en ongunstig. Mensen en dieren krijgen er slaapproblemen van, planten krijgen groeistoornissen en de biodiversiteit wordt er door bedreigd. Je ziet dat Nederland extreem verlicht is ‘s nachts vergeleken bij onze buurlanden.
Sterren
Geen sterrenhemel kunnen zien ben ik eigenlijk pas gaan missen, toen ik in het buitenland eens een echte sterrenhemel zag. Ik was in Amerika, ergens langs de Coloradorivier in Utah aan het kamperen en lag ‘s nachts op een picknicktafel naar boven te staren. Sprakeloos heb ik meer dan een uur liggen staren naar de melkweg. Een subliem gezicht. Zoiets had ik in Europa nog nooit gezien. Het was me wel eens opgevallen dat je “in de natuur” , bijvoorbeeld op Schiermonnikoog of in de Pyreneeën veel meer sterren zag, maar dat was toch nog niets vergeleken met dit schouwspel op een plek waar echt geen lichtvervuiling was. Toen pas begreep mik wat we moeten missen door lichtvervuiling. Ik gun ieder mens dat hij tenminste eens in zijn leven op die manier de sterrenhemel zou kunnen zien.
Led
Mensen waren tot zeker 100 jaar geleden gewend de helft van de tijd in het donker te leven en met de kippen op stok te gaan. Nu is het nooit meer volledig donker, niet alleen zijn gebouwen en wegen verlicht, maar ook de kassen, de industrieterreinen, de kerstverlichting, tuinverlichting zijn meer en meer de hele nacht verlicht. Met name strooilicht dat zo maar de hemel in schijnt veroorzaakt veel verstoring. Vroeger gingen de lampen nog wel eens uit ‘s nachts, maar sinds we allemaal goedkoop ledlicht hebben dat ook nog gratis brandt op zonnecellen gaat het licht nooit meer uit. Ook niet op onze tuinen. Led is bovendien vaak breed spectrum licht, meer dan vroeger en daardoor voor meer dieren hinderlijk of nadelig.
Verstoring
Vogels in nestkasten in de buurt van lantarenpalen en andere verlichting slapen korter en onrustiger. Dat kost veel energie en veroorzaakt stress, en is dus slecht voor hun gezondheid. Trekvogels raken gedesoriënteerd door licht . Egels komen door kunstlicht te vroeg uit hun winterslaap en verhongeren daardoor. Vooral de langzaam vliegende soorten vleermuizen mijden licht, omdat ze in het licht gemakkelijk ten prooi vallen aan uilen en andere roofdieren. Sneller vliegende soorten (zoals de Dwergvleermuis) komen wel meer in de buurt van bijvoorbeeld lantarenpalen. Niet omdat ze wel van licht houden maar omdat ze op de insecten afkomen die weer op de lampen afkomen. Die insecten, bijvoorbeeld die nachtvlinders, kunnen daardoor sneller uitgeroeid worden. Nachtvlinders eten minder door te veel aan licht en paren daardoor minder. Ook het gedrag van vissen wordt beïnvloed door onze lichtvervuiling. Palingen bijvoorbeeld raken ook hun oriëntatie kwijt en paren minder door te veel aan licht. Hormoonhuishoudingen raken in de war. Zo kan ik nog wel een paar kranten vol schrijven, maar dat voegt niet zo veel toe. Lichtvervuiling is kort gezegd slecht voor levende wezens.
Veilig?
Ja maar denk je misschien: licht is veilig! Zeker is, dat licht ons een veilig gevoel geeft. In het donker zitten de boebaas, de bullebak, de duivel en nog zo wat aan engerds, zoals dieven en andere boeven. We voelen ons vooral veilig als we zelf verlicht zijn. Gek genoeg je zou denken: verlicht je omgeving dan zie je het gevaar, maar we lopen liever zelf in het licht op een donkere weg, dan dat de weg voor ons verlicht is. We zijn geen rationele wezens dat blijkt maar weer. Of het met licht werkelijk veiliger is daar zijn de geleerden het niet over eens. De cijfers over inbraken etc spreken elkaar soms tegen, maar de wetenschap neigt er naar ons gevoel geen gelijk te geven. Ook boeven houden niet van het donker. Automobilisten rijden voorzichtiger en langzamer op donkere wegen. Natuurlijk vinden we licht ook gezellig. Het geeft een sprookjesgevoel zo’n tuin met al die lichtjes. Maar dat sprookjesgevoel en die (schijn-) veiligheid gaan ten koste van de natuur, inclusief onszelf.
Wat te doen?
Ik zou een pleidooi willen houden voor minder licht en meer donker op de tuin. Laten we onszelf serieus nemen als we zeggen dat we natuurvriendelijk tuinieren. En het scheelt ons nog geld ook.
Wat zouden we kunnen doen om onze tuinen natuurvriendelijker te verlichten?
In de tuin
- Geen of minimale tuinverlichting. Hoe minder licht we produceren (zeker buiten) hoe minder lichtvervuiling er kan ontstaan.
- Doe in ieder geval als je er niet bent en als je naar bed gaat de tuinverlichting uit.
- Een bewegingssensor kan een goede oplossing zijn als je toch tuinverlichting wilt. Bijvoorbeeld voor een veilig gevoel of om zelf de weg naar je huisje of schuur te vinden als je met je fiets thuis komt. Natuurlijk is het even zoeken om die bewegingsmelders goed af te stellen zodat hij niet bij elk konijn aanspringt (hoewel…).
- Als bijkomend voordeel zien jij en de buren met bewegingsmelders ook sneller wanneer er iemand rond het huis sluipt zal die veel vaker opgemerkt worden, Doordat het licht plots aanspringt schrikt de boef zich ook een hoedje.
- Kies voor een warme oranje/rode kleur en een lage verlichtingssterkte. Voor de meeste soorten lijkt dit de minste schade op te leveren. (Er is eigenlijk niet een kleur licht die voor alle levende wezens goed uitpakt, ieder dier ziet een ander kleurengamma en reageert anders op verschillende kleuren.)
- Houd rekening met de richting van je lampen. Voorkom dat lampen rechtstreeks de lucht in schijnen. Het opwaarts verlichten van struiken, bomen, standbeeldjes, … veroorzaakt niet alleen bijzonder zware lichthinder voor de omgeving (denk ook steeds aan je buren), maar het is ook gewoonweg ongezond voor het milieu in je tuin. Wil je de voordeur verlichten? Kies dan voor een lamp die naar beneden schijnt en niet alle kanten op.
- In je huisje
- Zet je binnen de lampen aan, doe dan je gordijnen en/of jaloezieën dicht. Zo beperken we de uitstraling van het licht van binnen.
- Ook binnen kan verlichting met een bewegingsmelder van pas komen, bijvoorbeeld in de schuur, in de douche en op de wc.
Onze gemeenschappelijke ruimtes
- Soms hoor ik op de ALV een roep om meer licht op onze paden en rondom het clubhuis. Laten we dat vooral niet doen. Laten we verlichting zo veel mogelijk interactief maken, dat die aangaat als je er aankomt of er loopt. Dus ook geen licht permanent in de kantine, op het sportveld, op de paden, maar zo veel mogelijk licht met bewegingsmelders en zo veel mogelijk licht met ene lage intensiteit en zo veel mogelijk op de grond gericht en niet op de lucht..
En verder
- Kies zoveel mogelijk lokale seizoensgroenten uit de volle grond. Er zijn dan minder kassen nodig en daarmee ontstaat er minder lichtvervuiling.Links om verder te lezen:
Licht en de natuur
https://www.vanafhier.nl/natuur/lichtvervuiling-wat-het-en-wat-kunnen-we-er-aan-doen
https://www.onzenatuur.be/artikel/lichtvervuiling-veroorzaakt-een-domino-effect-in-onze-natuur
https://www.newscientist.nl/nieuws/lichtvervuiling-kan-complete-ecosystemen-in-de-war-schoppen/
Diepgaander
https://edepot.wur.nl/440665
https://www.atlasleefomgeving.nl/nieuws/waar-is-licht-in-nederland-en-mag-dat-iets-minder
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lichtvervuiling
https://hetccv.nl/onderwerpen/zintuigbeinvloeding/
Wetenschap
https://www.rivm.nl/sites/default/files/2018-11/ThemaLicht.pdf
Juridisch:
https://www.infomil.nl/onderwerpen/integrale/activiteitenbesluit/milieuthema-s/welke-mogelijkheden/