door Iris

Biotoop

Het was een uitzonderlijk goed paddenstoelenjaar dankzij de flinke regenval en de hoge temperaturen. Paddenstoelen houden namelijk van vocht. Paddenstoelen zijn de bloemen, of prozaïscher de voortplantingsorganen, van de zwamvlok of het mycelium. Dat zijn de schimmeldraden die onder de grond of in de boomstam leven. Om paddenstoelen te krijgen moet er een goed biotoop zijn: de goede grond- of boomsoort, een goed microklimaat en het mag niet te druk zijn. Schimmels zijn waarschijnlijk de grootste levende wezens op aarde. Er zijn zwammen die enige vierkante kilometers groot zijn.

Microklimaat
Onze veengrond is nogal zuur, dus dat betekent dat paddenstoelen die van kalk houden bij ons eigenlijk alleen langs de schelpenpaden kunnen groeien. Gelukkig laten tuinders steeds meer bomen op hun tuin liggen en gebruiken we strooipaden, daar houden paddenstoelen wel van. Kunstmest is de pest voor paddenstoelen, daar zit veel te veel stikstof in. Dus onbemeste tuinaarde en meer mulchen en compost strooien zorgt ook voor meer paddenstoelen. Het microklimaat: vocht, weinig wind en geen harde regen, niet te veel over de grond lopen, allemaal fijn voor paddenstoelen. Als er al veel paddenstoelen staan, kunnen andere paddenstoelen moeilijker een plekje vinden, ze houden niet van te druk. Paddenstoelen houden van bodemrust, daarom staan ze vaak op begraafplaatsen. Op begraafplaatsen wordt niet zo veel gelopen en eigenlijk ook niet zo veel gegraven en gespit. Dat vinden zwammen lekker.

Bedreigd
De omstandigheden voor paddenstoelen zijn sterk verslechterd. Veel paddenstoelensoorten zijn in Nederland al uitgestorven. Bijna 200 paddenstoelsoorten staan op de zogenaamde rode lijst van bedreigde natuur. Veel soorten, vooral die van arme grond houden zijn al verdwenen. Buisjes- of stekelzwammen, zoals bijvoorbeeld cantharellen, komen al bijna niet meer voor in Nederland. Dat komt vooral door de landbouw: te veel stikstof en bestrijdingsmiddelen. Paddenstoelen die op mest groeien kunnen niet groeien op de poep van boerderijdieren. Dat is niet alleen jammer omdat ze zo mooi zijn, maar ook omdat ze zo nuttig zijn. Eigenlijk kan het leven op aarde niet zonder de hulp van paddenstoelen. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van het ecosysteem.  Ons bodemleven is afhankelijk van schimmeldraden.

Daarnaast kunnen sommige paddenstoelen in toekomst meer als voedsel dienen voor mensen, ze bevatten veel eiwit. Verder weten we nog niet zo veel van schimmels als geneesmiddel, maar wetenschappers vermoeden dat daar nog veel mogelijkheden liggen. En dan is er nog het plezier. Sommige paddenstoelen zijn geestverruimend, bijvoorbeeld de puntige kaalkopjes en de vliegenzwam.

Samenwerkers
Paddenstoelen kun je grofweg indelen in de “samenwerkers” en de “verteerders” of “afbrekers”. De “samenwerkers” zijn de telefoonmaatschappij en de pakketbezorgers van de planten en bomen zijn. Dat wordt wel het Wood Wide Web genoemd, internet van bomen. Via het mycelium van deze paddenstoelen kunnen bomen en planten elkaar boodschappen en voedsel sturen. Moederbomen en grootmoederbomen geven hun kinderen vaak jarenlang eten, omdat die jonge boompjes zelf nog niet genoeg eten uit de bodem kunnen halen. Bomen en planten kunnen ook met elkaar of met dieren cadeautjes en boodschappen uitwisselen. Cadeautjes in de vorm van voedingsstoffen. Boodschappen bijvoorbeeld “ er komt een grote grazer aan”. Dan kunnen bomen en planten verderop snel  viessmakende of giftige stofjes aanmaken in hun bladeren. Dan stopt de grazer met eten en blijft een deel van de boom of een deel van de planten in leven. In volgende jaren kan de boom of de plantensoort dan weer terug groeien.

De samenwerkers helpen planten en bomen ook om voedingsstoffen op te halen uit de grond zoals kalium, magnesium en calcium. Minder van deze paddenstoelen betekent dat sommige bomen sterven, maar bijvoorbeeld ook minder gezond voedsel voor ons. Onze groenten bevatten steeds minder micronutriënten. Vliegenzwammen, gordijnzwammen en ridderzwammen zijn bijvoorbeeld samenwerkers.

Verteerders
Alleen paddenstoelen kunnen machtige wezens als bomen afbreken en verteren. Zij kunnen dat doen omdat zij gemene giffen en chemicaliën kunnen maken die de harde celwanden van de boom kunnen afbreken. Ook de afgevallen bladeren in de herfst worden dankzij de paddenstoelen verteerd. Van die omgevallen bomen en afgevallen bladeren maken ze weer voedsel voor planten en dieren: humus. Over een boom doen ze vaak wel een tijdje. Een boom bevat veel voedsel. Een tonderzwam kan wel 50 jaar in het hout van een boom zitten voordat hij omgaat. Meestal eten paddenstoelen dood hout of hout van bomen die zwak zijn, maar een enkele keer stappen ze ook over op gezonde bomen. Dat doen ze eigenlijk altijd via een wond. Dus let op dat je geen wortels beschadigt of te grote takken snoeit of de bast beschadigt van bomen die je niet kwijt wilt. Ook je snoeigereedschap goed schoonmaken na gebruik beperkt het risico van “besmetting”.  Het afbreken van gezonde bomen heeft ook een functie in de natuur. Zo maken ze open plekken in bossen, waar weer ander planten en dieren profijt van hebben. Tonderzwammen, honingzwammen, oesterzwammen of reuzenzwammen zijn voorbeelden van verteerders.

Klik
Ik zei al dat paddenstoelen eigenlijk de voortplantingsorganen van de zwam zijn. Paddenstoelen kunnen zo plotseling opduiken doordat eigenlijk alle cellen al klaar zijn, maar eerst nog leeg. Hij is als het ware een lege ballon. Zodra er voldoende vocht is, zuigen die cellen zich helemaal vol met water en spat de paddenstoel uit de grond. Dat plotselinge vinden mensen een beetje eng. Vandaar dat paddenstoelen vaak met heksen en de duivel in verband worden gebracht. We spreken van een heksenkring  van paddenstoelen en je hebt een Satansboleet.

De paddenstoel is de drager van de sporen, de zaden van de paddenstoel. Niet elke spore wordt zo maar weer een zwam. De spore en het mycelium dat uit de spore groeit is elektrisch geladen met plus of met min. Om echt uit te groeien tot een volledige zwam met paddenstoelen, moet een plus draadje met een draadje met een min vinden om zich voort te planten. Tussen plus en min klikt het.

Meer weten:

https://www.allesoverpaddenstoelen.nl/

https://www.mycologen.nl/onderzoek/determineren/

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29998

 

Onze verslaggevers zijn nog niet zo heel goed in paddenstoelen determineren, dus we houden ons aanbevolen voor commentaar.