Ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik praat altijd tegen mijn planten en bomen. Mijn moeder beweerde dat ze er beter van gingen groeien. Ik denk dat ze gelijk had. Inmiddels heeft de wetenschap aangetoond dat er ook door planten en bomen onderling heel wat afgebabbeld wordt. Ze spreken onderling terpeens.

In het terpeens wordt gesproken met geuren. Het is volgens de deskundigen de meest gebruikte taal ter wereld. Micro-organismes praten met elkaar door geurstoffen af te scheiden. Er leven in een grammetje grond al miljarden micro-organismen, dus dat zijn vele ‘sprekers’.De onderzoekers ontdekken steeds meer soorten die dit soort ‘chemische communicatie’ gebruiken om informatie uit te wisselen. Kortom de taal van de terpenen vormt waarschijnlijk het grootste communicatie-netwerk ter wereld.

Joint en dampo
Terpenen zijn geen toevallige afvalstoffen, maar doelbewust gemaakte producten voor de lange-afstandscommunicatie tussen schimmels en bacteriën. Terpenen zijn koolwatersoffen met een geur. Sommige terpeense “woorden” kenden we al zonder dat we het wisten. Dennengeur, menthol, eucalyptus en de geur van een joint zijn bijvoorbeeld terpenen. Vrijwel alle verkoudheidsbalsems, zoals dampo zitten er vol mee. Het terpeen “geosmine” is vaak als gas aanwezig in de bodem en wordt soms door de regen uit de grond gedreven dat kunnen wij goed ruiken  als ” bosgrond ” . In de meeste parfums zitten ook terpenen. Een terpeen is bijvoorbeeld myrceen, dat kan geïsoleerd worden uit laurierbladeren en is de grondstof is voor de bereiding van onder andere geraniol (dat naar rozen ruikt). Er zijn inmidels wel 40.000 soorten terpeen bekend. De onderzoekers denken dat dit nog maar het begin is van veel meer ontdekkingen.

Schreeuwen
Planten kunnen zelfs schreeuwen. Worden ze aangevallen door vraatzuchtige dieren of ziekte verwekkende schimmels, dan kunnen ze door geurstoffen af te scheiden hulptroepen optrommelen. De keizerskroon scheidt een soort terpeen af dat mollen afgeschrikt. Hoe meer we leren om terpenen na te maken of te isoleren, hoe meer we ook effectieve bestrijdingsmiddelen zouden kunnen ontwikkelen. Er zijn zelfs terpenen die de vijand van een plant kunnen doden.

Veel insecten spreken ook een aardig mondje terpeens. Rupsen van pages hebben een gevorkt orgaan dat bij gevaar snel wordt uitgestoken en dat terpenen afscheidt. De stank van de terpenen verjaagt de vijanden van de rupsen. Schrijvertjes en waterkevers scheiden ook terpenen af om vijanden af te schrikken.

Lokken
Terpenen schrikken niet alleen af, maar kunnen ook aantrekken. Bacteriën kunnen schimmels “waarschuwen”dat ergens rottend hout ligt waar ze van mee kunnen smikkelen. Dat maakt het voor die bacterie weer makkelijker om het door schimmels aangetaste hout op te peuzelen. Het onderzoek bewijst dat bacteriën en schimmels echt op elkaar reageren. Een echt gesprek voeren dus.  De bodembacterie Serratia ‘ruikt’  bijvoorbeeld de geurende terpenen die de ziekteverwekkende schimmel Fusarium uitscheidt. Als reactie daarop wordt hij mobiel en gaat zelf ook een terpeen produceren. Dit konden de onderzoekers vaststellen door te kijken welke genen de bacterie op ‘aan’ zette, welke eiwitten hij ging maken en welke geurstof. Kamelen in de Gobi-woestijn in Mongolië zoeken naar water door terpenen op te snuffelen.

Terpenen zijn niet de enige vluchtige stoffen voor een goed gesprek. De onderzoekers kwamen er veel meer tegen. Veel organismen zijn meertalig, maar het ‘Terpeens’ wordt wel het meest gesproken. Wie weet spreken wij het onbewust ook wel. Terpenen zitten namelijk ook in feromonen – een soort lokstoffen – en zitten daardoor ook in veel parfums. Misschien sprak je al terpeens met je geliefde voor je een woord met hem of haar gewisseld had.

Iris