Tips van de tuinheks, deel 8

De heks is nog van de tijd dat schattige sproetige jongetjes op de zwart-wit tv reclame mochten maken voor witte boterhammen met pindakaas, lekker vol vet en suiker. Hij zei dan dat er “pitamientjes” in zaten. Uit die tijd stamt ook het idee dat als je planten maar schepje kunstmest gaf, ze goed gevoed waren. Dat idee van vetmesten is achterhaald. Eerder zijn we al eens ingegaan op het belang van een goede bodem, met name de micronutriënten en het risico van kunstmest. Het is niet zo handig om je plant “vet te mesten” met stikstof, dat is net zo gezond als een dieet van witte boterhammen met pindakaas en patat met voor ons. Je groeit er wel van, maar niet op de manier die je wilt. Zo is het ook met planten. Planten die zo opgegroeid zijn, zijn slap en extreem kwetsbaar voor ziektes en vretende en borende insecten. En de groenten uit je moestuin bevatten echt minder voedingstoffen door de kunstmest. Ook wij als consument worden er kwetsbaarder van.

Dieet
In plaats van je planten het equivalent van een hartvervetting te bezorgen door ze fast food te geven, zouden we ze meer gezond voedsel moeten geven. Een gezonde bodem helpt al, maar soms is er iets extra’s nodig. Je kunt ze vegan health food geven. Of je kunt je lievelingsplanten eens extra lekker verwennen met haute cuisine gerechten en exquise gegiste drankjes, vergelijkbaar met onze bieren en wijnen. Als je zieke planten hebt moeten ze, net als wij, soms een aangepast dieet of een versterkende tonicum voorgeschoteld krijgen.
Sommige van onze planten zijn letterlijk of figuurlijk kasplantjes. Ze moeten in onze tuin groeien terwijl ze eigenlijk thuis horen in een ander klimaat, of in andere omstandigheden. Of de kweker heeft ze veel te snel opgekweekt, waardoor ze erg zwak zijn. Kasplantjes hebben af en toe een geneeskrachtig theetje nodig.

Planten pesten
Soms is het zelfs zaak om je plant een beetje te treiteren, net als je kinderen, anders worden het watjes. Pesten maakt ze weerbaar, er worden verdedigingsmechanisme opgeroepen. Sommige planten produceren als ze zich bedreigd voelen elicitoren. Dat zijn stoffen die het voor bedreigende dieren onaantrekkelijk maken om verder van ze te eten, soms giftig voor de belagers, soms smaakbedervend. Vaak zorgen die stoffen in groenten en fruit bij ons voor een betere weerstand en meer smaak. Of planten produceren door het pesten stoffen die micro-organismes activeren, de hulptroepen die in de bodem leven. Die micro-organismen kunnen weer zorgen voor bodemverbetering ook voor andere planten.

Kokkerellen en brouwen
Kortom hoog tijd om net als de heks de vuren op te stoken en de kookpotten uit het vet te halen en lekker te gaan kokkerellen voor je planten . Wees maar niet bang, geen recepten voor vleermuissoep en spinnenkaas. Je kunt de gezonde papjes en drankjes maken van andere planten. De een zijn dood…. De meeste van de ingrediënten groeien in je tuin of in de berm. Vaak gaat het om planten die we als onkruid bestempelen, dus sla je twee vliegen in een klap. Onkruid weg en wensplant gezond.

Er zijn grofweg vier soorten bereidingswijzen. Het is altijd goed om de planten die je gebruikt klein te snijden, dan worden de werkzame stoffen makkelijker opgenomen.

• Je kunt:
  Een koud aftreksel maken, dat betekent dat je de plantendelen heel fijngesneden 24 uur in water op kamertemperatuur laat staan. Meestal kun je dat aftreksel onverdund toedienen. Direct gebruiken en opmaken.
• Een gefermenteerd extract maken. Dan zet je de plantendelen in een gesloten (alleen een klein gaatje) container en je laat het een paar dagen of weken (hangt af van het recept) staan, tot een wit bovenlaagje met bubbels ontstaat. Je moet het mengsel wel dagelijks omroeren en aan het eind filteren. Bewaren in een donkere gesloten container.
• Een afkooksel maken. Laat de plantendelen een dag in koud water staan. Dan 20/30 minuten zachtjes koken(80/90 graden), afkoelen en filteren. Maak niet te veel tegelijk want de mengsels zijn maar een paar dagen houdbaar.
• Je kunt er thee van zetten. Zet de plantendelen op in koud water. Breng ze aan de kook. Zodra het begint te borrelen, het vuur uitzetten en laten afkoelen met een deksel op de pan. Filtreer de nog warme thee en giet in glazen flessen, donker bewaren.

Recepten grote vier
De vier basisplanten als je voor je planten kokkerelt zijn brandnetel, smeerwortel, paardenstaart en varen, maar er zijn er veel meer. Voor de grote vier van de plantenkeuken hier een paar recepten.

Brandnetels dragen bij aan de bevordering van micro-organismen dat is goed voor de bodem. Ze bevatten voedingsstoffen, bevorderen de fotosynthese, waardoor je planten harder gaan groeien. Ze zijn goed voor de kiemkracht. Je kunt zaden mee insmeren. Ze stimuleren het afweersysteem van je planten die kunnen daardoor beter tegen ziektes. Ze verdelgen mijten en ander ongedierte. Brandnetels zijn ook compostverbeteraars, doordat ze de afbraak stimuleren. Je kunt er thee van zetten (80 graden, 500 gram brandnetel op 5 liter water). Verdund (1:10) gebruiken. Of je kunt ze fermenteren (1 kg op 10 liter water), ook dat resultaat verdund (1:10) gebruiken.

Paardenstaart of heermoes bevat veel mineralen, vooral kiezelzuur, die de celwanden versterken en de opname van micro-nutriënten verbeteren. Het is goed tegen de schimmel en slakken haten het. Je kunt van heermoes afkooksel maken 500 gram heermoes in 10 liter water 30 minuten koken. Verdund 1:5 gebruiken. Of je kunt ze fermenteren 1 kg paardenstaart in 10 liter water. Verdund 1:10 gebruiken. Je kunt ook eerst thee maken en dat laten fermenteren.

Smeerwortel bevat stoffen (kalium, allantoïne) die de celdeling bevorderen, vandaar dat je er ook bij ons wonden mee kunt helen. Ze stimuleren ook het kiemen en de bladgroei. Smeerwortel is goed voor het bodemleven. Het blad is een compostversneller en werkt heel goed als je hem voor of na het mulchen op de bodem sproeit. Het trekt ook wormen aan. Het werkt ook tegen insecten als je het kooksel op de planten spuit. Je kunt met het blad ook goed slakken vangen.
Smeerwortel kun je fermenteren. Meng een kilo vers gesnipperd blad op 10 liter water. Verdun het 1:5 om het op de grond te sproeien, voor kiemplanten 1:20. Je kunt er ook afkookselvan maken tegen ongewenste insecten. Kook 8 versnipperde bladen 20 minuten in een liter water en laat het daarna 12 uur staan. Onverdund op de patiënt spuiten.

De mannetjesvaren of de adelaarsvaren is goed tegen insecten en roest. Je kunt de verse bladeren op de grond leggen tegen koolwitjes en slakken. Je kunt de varenbladeren ook fermenteren door een kilo fijngesneden plantendelen in 10 liter water te leggen. Je kunt het gegiste goedje verdund (1:10) mengen met half theelepeltje groene zeep per liter spuiten tegen de luizen.

Als je in een wilde bui bent, kun je ook de voorgaande brouwsels als een echte heks mengen tot vitale cocktails voor je planten. Krijg je de smaak van het mengen, mixen, koken en fiksen te pakken, ga dan voor meer recepten van en voor planten te rade bij het boekje “34 planten om mee te tuinieren. Maak je eigen plantenextracten voor een vitale tuin.” van Bernard Bertrand, Jean-Paul Collaert en Eric Petiot verschenen bij uitgeverij Jan van Arkel. Daar komen ook bovenstaande recepten uit.

Pitamineboost: lava en basalt
In onze winkel is sinds kort lavameel en basaltmeel te koop. Dat is een soort vitaminepil voor je planten. De poeders bevatten veel mineralen die goed zijn voor planten. Ze maken planten sterker, dan kunnen ze bijvoorbeeld beter tegen slakken, schimmels en ziektes. Bovendien verbeteren ze de structuur van je grond, daardoor wordt vocht beter vastgehouden en komt er meer zuurstof in de grond. Je kunt het op de aarde strooien, maar ook over de planten strooien (bij voorkeur voor een regenbui, niet bij volle zon), vooral over je groentes, dan nemen ze het ook op. Lavameel bevat iets meer calcium, dus beter niet op zuurminnende planten doen.

Iris