Een haatdier om van te houden

Toegegeven ze heeft geen knap gezicht, maar ze heeft wel een beeldig figuur (een taille waar menig model naar hunkert). En ze kleedt zich goed: haar gewaagde patroon van geel met zwarte strepen herken je van verre. Meestal zijn we niet zo te spreken over haar karakter. Ze kan haatdragend zijn en dominant, als je haar kwaad maakt bijt ze van zich af. Soms drinkt ze meer dan goed voor haar is en kan dan helemaal venijnig uit de hoek komen. Toch wil ik haar warm bij u aanbevelen: de wesp. Zij is een grote vuilnisverwerker en insectenverdelger en bouwt prachtige huizen.

Eenzame koningin

De geschiedenis van een wespennest begint in de herfst. De jonge koninginnen verlaten in het najaar het nest waarin ze opgegroeid zijn, paren en zoeken een schuilplaats voor de winter in holle bomen, op zolders en onder afdakjes. De jonge koningin houdt zich met haar kaken vast aan een uitstekende houtvezel en blijft daar 6 of 7 maanden onbeweeglijk hangen. Uw houtopslagplaats is dus een perfecte plek voor het overwinteren van de wespenkoningin. Pas dus op met in koude dagen hout naar binnen halen, er kan zomaar een koningin in hangen die door de warmte in huis ontwaakt.
Aan het einde van het voorjaar komt ze weer te voorschijn. Als ze een geschikt holletje gevonden heeft, graaft ze dit verder met haar kaken uit tot een holte waarin het nest gebouwd kan worden. Als bouwmateriaal voor het nest gebruikt ze houtvezels, die ze afknaagt. De houtvezels kauwt ze fijn en vermengt ze met speeksel. Deze specie verhardt tot een soort papier of karton. Ze maakt eerste een stevige aanhechting met daaraan een steel waar het eivormige nest aan komt te hangen. Daaraan maakt de koningin een raat van enkele zeshoekige cellen, die aan de onderkant open zijn. Ze legt vervolgens in elke cel een eitje en bouwt om deze eerste raat een papieren omhulsel zo groot als een pingpongbal, met een opening aan de onderzijde. Wie ooit een wespennest van dichtbij heeft gezien kan niet anders dan bewondering hebben voor de vernuftige bouw en de vliesdunne houtpulp.

Bouw van een stad

Deze pingpongbal is het begin van een heuse stad. De koningin eet nectar, de larven voedt ze met voorgekauwde insecten. Die insecten vangt ze als een gevechtsvliegtuigje, onder het vliegen duikt ze op ze neer. Ze bouwt steeds nieuwe cellen aan en maakt het papieren omhulsel steeds groter. Tegen de tijd dat de larven uit de eerste eieren volgroeid zijn en zich verpopt hebben, heeft de koningin soms al een tweede verdieping gebouwd, die met kleine steeltjes onderaan de eerste raat vastgemaakt is. Om meer ruimte vrij te maken voor een groter nest moet ze de holte verder uitgraven en de aarde verwijderen. Het puin gooien de wespen een paar meter van hun nest op de grond. Soms ziet dat er uit als een regen van kleine steentjes. Als de eerste werksters verschijnen nemen ze de bouwwerkzaamheden van de koningin over. De werksters maken nieuwe, steeds grotere, raten onder elkaar. Na een tijdje worden weer kleinere raten gemaakt, zodat het nest een bolvorm krijgt. Een kolonie bestaat uit ongeveer 5000 wespen, het nest kan wel tot 30 cm groot zijn.

Insectenverdelgers en schoonmaakpersoneel

De koningin blijft nu in het nest en wordt gevoed door haar dochters, die ook het voedsel verzamelen voor de opgroeiende larven. Wespen zijn daarom in de eerste maanden op zoek naar eiwit, als voedsel voor hun larven. Ze komen af op bijvoorbeeld vlees en niet zo zeer op zoet. Ze ruimen ontzettend veel vervelende insecten op, zoals vliegen. Een wespennest van enkele duizenden wespen kan enkele tienduizenden insecten per dag verorberen. Hun zoetbehoefte stillen ze, behalve door fruit en nectar door de poep en pies van de larven op te likken. Een wespenlarve ziet er een beetje uit als een made, een witte dikke worm. Als de larve zich gaat verpoppen, maakt ze eerst een heel kunstig dekseltje van gekauwd hout om daarmee haar celletje af te sluiten. Van ei tot wesp duurt ongeveer 4 weken. De werksters zorgen niet alleen voor eten voor de larven, maar zorgen ook voor de klimaatbeheersing. Bij warmte koelen ze door met hun vleugels te ventileren.
Wespen hebben ook schoonmaakpersoneel. Onder in het nest is een vuilnisbeltje, daarin leven vaak de larven van een bepaalde zweefvlieg en rupsjes . Die larven en rupsjes eten het vuilnis van de wesp weer op en maken de uitgewoonde celletjes weer schoon zodat ze opnieuw gebruikt kunnen worden.

Pensioen en partyen

Aan het einde van de zomer worden er mannetjes en vruchtbare wijfjes geboren uit de larven. Die wijfjes worden de nieuwe wespenkoninginnen. Ze zijn iets groter dan de werksters. De eieren waaruit de werksters en koninginnen komen, zijn altijd bevrucht door sperma dat de koningin na de paring in haar lichaam bewaart. De mannetjes komen uit onbevruchte eieren. Na de paring gaan de mannetjes dood, de koninginnen overwinteren. Op het eind van de zomer, zo in augustus, worden de werksters traag en is hun werk eigenlijk klaar, partytime. Ze hoeven niet meer op zoek naar eiwitrijke hapjes voor de larven en kunnen zich een overgeven aan mateloos snoepen en alcohol drinken. De werksters en de oude koningin sterven in de herfst bij de eerste nachtvorst. Als de werksters met pensioen gaan hebben wij de meeste last van ze. Vooral de Duitse wesp of limonadewesp is een lastpak. Vrouwtjeswespen zijn voorzien van een angel met daaraan een gifklier. De angel is in feite een overbodige legboor. De gifangel dient om prooidieren te doden. In tegenstelling tot bijen kunnen wespen meerdere keren steken zonder dood te gaan.

Overlast van wespen bestrijden

Wespen steken alleen als ze in het nauw raken of in gevaar zijn. Ze helpen elkaar. Als een wesp in gevaar is laat zij een alarmstof los die de andere wespen alarmeert en aanzet tot aanvallen van de vijand. Daarom is het niet zo handig om naar wespen te slaan, dat roept alleen maar hulptroepen op. Het vervelende is dat sommige mensen allergisch zijn voor wespensteken. Een beet van een wesp geeft dan zo’n heftige reactie dat ze in levensgevaar kunnen komen. Voor de meeste mensen is een wespensteek echter vooral ongemakkelijk en moet je alleen uitkijken dat ze niet in je keel of je mond steken (daarom niet uit een flesje of blikje drinken in de tuin, maar altijd uit een glas, liefst met een rietje!).
Het beste is om uit de buurt van een wespennest te blijven en de wespen zo veel mogelijk met rust te laten. Ook helpt het om geen blauwe gele of witte kleding te dragen, die schijnen ze te associëren met nectar. Ga vooral niet proberen het nest stuk te maken. Wespen zien heel goed en kunnen je lang achtervolgen. En meer dan een paar wespensteken oplopen is een risico. Stop ook de vliegopening niet dicht, espen kunnen in heel korte tijd met zijn allen een nieuwe opening graven/zagen/bijten en je hebt kans dat je ze dan juist in huis krijgt.

Plekje

Toch gebeten? Probeer de angel dan zo snel mogelijk te verwijderen. Duw van onder de plaats waar je gestoken bent naar boven met je vingernagel of een een creditkaart of de botte kant van een mes. Trek niet aan de angel met je vingers of een pincet, want zo zou het kunnen dat je een achtergebleven zakje gif platdrukt, waardoor het juist in de bloedsomloop terecht komt. IJs op de beet voorkomt de ergste zwelling en meestal help Prrrikweg (zalfje bij de drogist) tegen de pijn, ammoniak neutraliseert het gif (voorzichtig met wattenstaafje deppen).

Een halve citroen met kruidnagel of bakjes water met een scheutje ammonia op het terras, zijn meestal voldoende om wespen te verjagen. Ook met een wespenval kun je wespen vangen. In de val giet je een paar centimeter limonade waarin de wespen verdrinken. Ze kunnen de wespenval wel binnenvliegen, maar komen er moeilijk uit. Hang de val op een afstandje van het terras. Het dichtstoppen van kieren en naden kan ook helpen om te voorkomen dat er een nest wordt gebouwd, bijvoorbeeld tussen je plafond en je dak.
Zit het nest op een hinderlijke plek (ik had er een boven mijn slaapkamerplafond ) of is het nest heel groot? Roep dan bij voorkeur de hulp in van een professioneel bedrijf (GGD bijvoorbeeld). Er schijnen steeds minder wespen voor te komen, niet alleen van bijzondere soorten zoals de horenaar, maar ook de gewone en de Duitse wesp verminderen in aantal. Misschien moeten we dus een beetje zuinig zijn op deze nuttige afvalverwerkers en plaagdiereneters en hen ook een plekje gunnen.

door Iris